Urząd Pocztowy przy ul. Kolejowej - Das Postamt an der Bahnhofstraße

W latach 1886-87 na parceli należącej do pocztmistrza Schmidta przy ul. Kolejowej 43 (wg. numeracji niemieckiej) wybudowano nowy budynek poczty – Cesarski Urząd Pocztowy. Budynek ten był bardzo nowoczesny i posiadał wszystkie odpowiadające ówczesnym wymogom elementy infrastruktury pocztowej. Jego piękna, czerwona fasada z czerwonej palonej cegły do dzisiaj nie straciła nic ze swojej dziewiętnastowiecznej elegancji. Jeśli wyobrazimy sobie u szczytu fasady herb poczty pruskiej oraz ogromną flagę powiewającą na zainstalowanym na fasadzie masztu, to urząd ten już w swojej formie prezentuje cesarskość.

Jedynymi zauważalnymi różnicami w stosunku do stanu obecnego jest piękna, wysoka brama wykonana w bardzo podobnym stylu jak brama w zakładach Greiff-Werke, czy brama przy willi Emila Wünschego – dzisiejszego przedszkola przy ul. Młyńskiej, oraz balkon nad bocznym wejściem.

[Budynek Cesarskiego Urzędu Pocztowego w Gryfowie, wybudowany w latach 1886-87; fot.: Schlesische Licht- und graph. Kunstanstalt G.m.b.H. Breslau II (Tivoli), źródło: zbiór kart pocztowych Greiffenbergera]

[Budynek poczty dzisiaj; fot.: Greiffenberger]

W roku 1898 uruchomiono w Gryfowie połączenia telefoniczne. Działały one dzięki napowietrznej sieci linii telefonicznej, w krajobrazie miasta z roku na rok przybywało coraz więcej słupów telefonicznych, z czasem zaczęły pojawiać się również pomiędzy Gryfowem a pobliskimi wioskami. Jedną z takich linii poprowadzono wzdłuż dzisiejszej ul. Rzecznej, a dalej ul. Rolną w kierunku Proszówki, gdzie kończyła się w nieistniejącej już cegielni „Baumgarten” (pol. Sadek). Przyglądając się dokładnie naszemu miastu, można gdzieniegdzie odnaleźć ślady tej infrastruktury.

[Gryfowscy urzędnicy pocztowi najprawdopodobniej w Görlitz w latach 30tych; fot.: autor nieznany; źródło: zbiór prywatny Martina Leschke]

W roku 1930 rozpoczęto modernizację systemu telefonicznego. Przewody były prowadzone pod ziemią, a w podwórzu urzędu pocztowego wybudowano nowoczesną centralę telefoniczną, która umożliwiała połącznia telefonicznie w trybie automatycznym w obrębie sieci miejscowej. Oznaczało to, że aby połączyć się z danym numerem w Gryfowie lub na terenach do niego przyległych, gdzie sięgała miejscowa sieć telefoniczna, nie trzeba już było dzwonić najpierw na centralę telefoniczną, zamawiać u pani telefonistki połączenie, a następnie czekać na jego realizację. Wystarczyło z aparatu telefonicznego nowego typu wybrać odpowiedni numer za pomocą tarczy cyfrowej. Poza siecią miejscową obowiązywało łączenie przez centralę - nawet do początku lat 90tych XX wieku. Rzecz zapewne niezrozumiała dla najmłodszych czytelników.

[Budynek urzędu pocztowego i centrali telekomunikacyjnej w Gryfowie, ok. roku 1935; fot. autor nieznany, źródło: zbiór prywatny Martina Leschke]

[… i obecnie; fot.: Greiffenberger]

Z niepotwierdzonych źródeł pochodzi informacja, że zainstalowana wówczas centrala telefoniczna była jedną z najnowocześniejszych z Niemczech i została zakupiona w firmie Siemens. Funkcjonująca w budynku instytucja miała status urzędu – dzisiaj nazwalibyśmy go urzędem telekomunikacji. Obejmował on swoją działalnością usługi telegraficzne i telefoniczne.

[Budynek Urzędu Telekomunikacji w Gryfowie, ok. roku 1935; fot.: autor nieznany; źródło: zbiór prywatny Martina Leschke]

[Miejsce, na którym stał budynek centrali; fot.: Greiffenberger]

Nikt z żyjących po wojnie w mieście Polaków nie mógł tego budynku zobaczyć. W lutym 1945 gryfowski urząd pocztowy został ewakuowany do tzw. Sudetenland, a urząd telekomunikacji został przejęty przez Wehrmacht. Dzień przed zakończeniem wojny, 7 maja 1945 r. wycofujące się wojska niemieckie wysadziły jego siedzibę. Według naocznego świadka ładunki wybuchowe zostały założone w taki sposób, że w momencie odpalenia budynek wzniósł się ku górze, a następnie osiadł już w postaci gruzu na ziemi. Nie miała przy tym wypaść ani jedna szyba z okien pobliskich budynków.

W roku 1929 wstrzymana została dystrybucja przesyłek pocztowych za pomocą kolei. Powodem tego był fakt, że kolej nie docierała do wszystkich miejscowości. Jej funkcję przejął dynamicznie rozwijający się w owym czasie transport drogowy. Wykorzystywano w tym celu pojazdy mechaniczne – samochody lub specjalnie przystosowane do tego motory. W podwórzu gryfowskiego urzędu pocztowego wybudowano dlatego garaże, które mogły pomieścić odpowiednią ilość pojazdów pocztowych oraz umożliwić ich serwisowanie. Zadbano również o bezpieczeństwo przeciwpożarowe. Na rogu garażu zainstalowano hydrant, który zachował się do dzisiaj.

[Hala garażowa gryfowskiego urzędu pocztowego, ok. 1935 r.; fot.: autor nieznany; źródło: zbiór prywatny Martina Leschke]

[… i obecnie; fot.: Greiffenberger]

[Hala garażowa gryfowskiego urzędu pocztowego, przed nią dwa samochody pocztowe – większy kursował do Złotnik. Tablice rejestracyjne samochodów pocztowym posiadały dwie litery „RP” od niem. Reichspost. Zdjęcie wykonane ok. 1935 r.; fot.: autor nieznany; źródło: zbiór prywatny Martina Leschke]

[… i obecnie; fot.: Greiffenberger]

[Miejsce, gdzie było wejście do budynku centrali; fot.: Greiffenberger]

[Drzwi hali garażowej; fot.: Greiffenberger]

[Drzwi hali garażowej; fot.: Greiffenberger]

[Stary hydrant; fot.: Greiffenberger]

[Element przy wejściu do urzędu pocztowego służący do czyszczenia podeszw butów z błota; fot.: Greiffenberger]

Poczta mailowa i telefoniczna sieć komórkowa zastąpiły w dużej mierze tradycyjne usługi pocztowe i telekomunikacyjne z dawnych czasów, warto jednak zdać sobie sprawę, jak rozwój cywilizacyjny społeczeństw wspierała w przeszłości instytucja poczty. Gryfów miał to szczęście, że był ważnym punktem pocztowym na mapach komunikacji Poczty Rzeszy, ale historia poczty w Gryfowie jest o wiele starsza niż przedstawiony w tym tekście budynek. O tym jednak innym razem.

Literatura

Eckhard Müßigbrodt: Die Post im Kreis Löwenberg in Schlesien. Eine heimatgeschichtliche Dokumentation. Część II: Postorte …über Greiffenberg und die Postämter Bad Flinsberg, Friedeberg, Wiegandsthal. Sehnde: Im Eigen-Verlag 1998.
Otto Wagner: Erinnerungen. Wspomnienia spisane ręcznie w roku 1930.

Informacje, które należy podać w wypadku cytowania, parafrazowania i wskazywania na powyższy tekst w całości lub na jego fragmenty:
Greiffenberger (2015): Urząd Pocztowy przy ul. Kolejowej - Das Postamt an der Bahnhofstraße. W: URL: http://greiffenberger.pl/historie/41-urz%C4%85d-pocztowy-przy-ul-kolejowej-2.html [data wykorzystania].